Bị ngứa

Bị ngứa

Ngứa là gì và tại sao chúng ta bị ngứa?

Định nghĩa về ngứa và cảm giác ngứa ngáy

Ngứa, hay còn gọi là pruritus trong y học, là một cảm giác khó chịu trên da khiến bạn muốn gãi. Đây là một phản ứng bảo vệ tự nhiên của cơ thể, tương tự như đau, nhưng thay vì báo hiệu tổn thương, nó báo hiệu sự kích thích trên bề mặt da. Cảm giác bị ngứa có thể rất đa dạng, từ nhẹ nhàng, thoáng qua đến dữ dội, dai dẳng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Cơ chế sinh học gây ra cảm giác ngứa

Cơ chế gây ra cảm giác ngứa khá phức tạp và liên quan đến nhiều yếu tố:

• Các thụ thể ngứa: Các thụ thể đặc biệt trên da (pruriceptors) nhận các tín hiệu kích thích từ các chất hóa học trung gian như histamine, cytokine, protease,... được giải phóng khi da bị ngứa hoặc bị tổn thương.
• Đường dẫn truyền thần kinh: Các tín hiệu này sau đó được truyền dọc theo các dây thần kinh cảm giác đến tủy sống và cuối cùng đến não bộ.
• Xử lý tại não: Não bộ xử lý các tín hiệu này, tạo ra cảm giác ngứa và thúc đẩy hành vi gãi. Tuy nhiên, gãi chỉ mang lại cảm giác giảm ngứa tạm thời, thậm chí có thể làm tổn thương da và làm tình trạng bị ngứa trở nên tồi tệ hơn.

Các nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng ngứa

Ngứa do các bệnh da liễu (viêm da, chàm, vẩy nến...)

Các bệnh da liễu là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình trạng bị ngứa. Một số bệnh da liễu thường gặp bao gồm:

• Viêm da cơ địa (chàm): Gây ra tình trạng da khô, bị ngứa, đỏ và có vảy. Thường gặp ở trẻ em, nhưng cũng có thể xảy ra ở người lớn.
• Vẩy nến: Một bệnh tự miễn gây ra các mảng da dày, đỏ, có vảy bạc. Các mảng vẩy nến thường bị ngứa dữ dội.
• Viêm da tiếp xúc: Xảy ra khi da tiếp xúc với các chất gây kích ứng hoặc dị ứng, dẫn đến bị ngứa, đỏ và phát ban.
• Nấm da: Nhiễm trùng do nấm gây ra, có thể gây bị ngứa, phát ban và bong tróc da. Ví dụ như nấm da đầu, nấm kẽ chân.

Ngứa do dị ứng (thức ăn, thời tiết, hóa chất...)

Dị ứng là một phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch đối với các chất vô hại trong môi trường. Dị ứng có thể gây ra nhiều triệu chứng, trong đó có bị ngứa.

• Dị ứng thức ăn: Một số loại thức ăn phổ biến gây dị ứng bao gồm hải sản, trứng, sữa, đậu phộng. Dị ứng thức ăn có thể gây ra nổi mề đay, bị ngứa, sưng phù và khó thở.
• Dị ứng thời tiết: Thời tiết lạnh, khô có thể làm khô da và gây bị ngứa. Thời tiết nóng ẩm có thể làm tăng tiết mồ hôi và gây kích ứng da.
• Dị ứng hóa chất: Các hóa chất trong xà phòng, chất tẩy rửa, mỹ phẩm có thể gây kích ứng da và dẫn đến bị ngứa.

Ngứa do côn trùng cắn

Côn trùng cắn là một nguyên nhân phổ biến khác gây ra tình trạng bị ngứa. Khi côn trùng cắn, chúng tiêm vào da một lượng nhỏ nước bọt hoặc nọc độc, gây ra phản ứng viêm và bị ngứa. Mức độ bị ngứa có thể khác nhau tùy thuộc vào loại côn trùng và mức độ nhạy cảm của từng người.

Nhận biết các triệu chứng đi kèm với ngứa

Các biểu hiện thường thấy (mẩn đỏ, sưng, nổi mề đay...)

Khi bạn bị ngứa, có thể đi kèm với các biểu hiện sau:

• Mẩn đỏ: Vùng da bị ngứa có thể trở nên đỏ ửng.
• Sưng: Da có thể sưng lên ở khu vực bị ngứa.
• Nổi mề đay: Các nốt sần, gồ ghề, màu đỏ hoặc hồng có thể xuất hiện trên da.
• Phát ban: Da có thể xuất hiện các mụn nhỏ li ti, mụn nước hoặc các dạng phát ban khác.
• Khô da: Da có thể trở nên khô, bong tróc và nứt nẻ.

Khi nào ngứa là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn?

Trong hầu hết các trường hợp, bị ngứa không phải là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Tuy nhiên, đôi khi bị ngứa có thể là triệu chứng của một bệnh lý tiềm ẩn. Bạn nên đi khám bác sĩ nếu:

• Bị ngứa kéo dài hơn hai tuần mà không có dấu hiệu cải thiện.
• Bị ngứa dữ dội, ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày.
• Bị ngứa lan rộng ra toàn thân.
• Bị ngứa kèm theo các triệu chứng khác như sụt cân, mệt mỏi, sốt, vàng da.

Các bệnh lý có thể gây ra bị ngứa bao gồm bệnh gan, bệnh thận, bệnh tuyến giáp, bệnh máu, ung thư và các rối loạn thần kinh.

Các biện pháp giảm ngứa tại nhà

Sử dụng các loại kem dưỡng ẩm và làm dịu da

• Kem dưỡng ẩm: Thoa kem dưỡng ẩm thường xuyên, đặc biệt sau khi tắm, để giữ ẩm cho da và ngăn ngừa khô da, một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bị ngứa.
• Kem làm dịu da: Sử dụng các loại kem chứa các thành phần làm dịu da như calamine, lô hội, yến mạch keo để giảm bị ngứa và kích ứng.

Tránh các tác nhân gây kích ứng da (xà phòng, quần áo...)

• Xà phòng: Sử dụng xà phòng dịu nhẹ, không chứa hương liệu và chất tạo màu.
• Quần áo: Mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát, làm từ chất liệu cotton tự nhiên. Tránh mặc quần áo bó sát, làm từ chất liệu tổng hợp có thể gây kích ứng da.
• Chất tẩy rửa: Sử dụng chất tẩy rửa không chứa chất tẩy trắng và chất làm mềm vải.

Chườm mát hoặc tắm nước mát để giảm ngứa

• Chườm mát: Chườm khăn mát hoặc túi đá lên vùng da bị ngứa trong khoảng 10-15 phút để giảm viêm và bị ngứa.
• Tắm nước mát: Tắm nước mát hoặc ngâm mình trong bồn tắm mát (không quá 10 phút) để làm dịu da và giảm bị ngứa. Tránh tắm nước nóng, vì nước nóng có thể làm khô da và làm tình trạng bị ngứa trở nên tồi tệ hơn.